Мекен жайы: Жалағаш ауданы, Аққыр ауылынан батысқа қарай 5 шақырымда орналасқан

Ақпарат қосылу\жаңартылу күні: 05.09.2017

Құжаттама: жүктеп алу

Жалпы ақпарат:

Қожанияз қорғаны.        

ХІХ ғасыр

Біліктермен және олармен бекітілген қалажұрт. Жоспарда біреуі екіншісімен қоршалған, біліктерден тұратын екі тікбұрышты конструкциядан тұрады, олардың ішінен сыртқысы ормен қоршалған, оңтүстік тараптан жартылай шеңбермен контурланғаны ішкі топырақ үйінділері бар ормен қоршалған. Қалажұрт қабырғаларымен солтүстік-батыс-оңтүстік-шығыс және солтүстік – шығыс-оңтүстік-батыс сызықтары бойымен бағытталған. Қалажұрттың оңтүстіктен өзеннің заманауи өзен алқабымен шектелген мүйіске орнатылғаны айқын.

Олардың сыртқы шекаралары бойынша біліктердің ішкі периметрлерінің көлемі 95х83, біліктің тура аймақтарында биіктік – 4 м дейін, ені 9 м дейін жетеді және 15 м – біліктің периметрлерінің бұрыштары бойынша. Тізе пішіндес кірістің сыртқы көлемі 17х20 м.

Біліктердің ішкі периметрінің айналасындағы ордың ені 11 м, тереңдігі – 0,5х0,8 м жетеді. Біліктің солтүстік-батыс сызықтың тізе тәріздес кіріске өтетін орнында 22 м дейінгі қашықтықта ор 22 м дейін кеңейеді.

Қалажұрттың алаңының көлемі 177х160 м. Сыртқы біліктің биіктігі 0,1 м-ден 1 м дейін.

Сыртқы ордың ені 8-9 м.

Қалажұрттың жалпы алаңы 28 320 шаршы м.

Біліктердің ішкі тікбұрышы сыртқыға қарағанда биігірек әрі мықтырақ. Оның ішкі алаңы біліктің сыртқы периметрінің ішіндегі алаңқайлардан біркелкі төмен орналасқан. Ішкі бекіністің оңтүстік-батыс ұзын тарапында кіріс есігінің орнын көрсететін біліктің төмендеуі орын алады. Біліктердің сыртқы периметрінің батыс жақ бұрышында оңтүстіктен, алқап тарапынан тізе тәріздес кіріс есігі салынған. Сыртқы периметр біліктері тізе тәріздес кіріске ауысатын орындарда клнструкциялардың ішке қарай кеңеюі, сонымен қатар диаметрі 1-1,5 м жоғарыға қарай шұңғыма тәрізді тереңдеу орын алады. Сыртқы периметрдің солтүстік-батыс білігінде тізе тәріздес кіріс құрылысының орнында ішкі және сыртқы периметрлердің біліктерінің арасындағы кеңістіктің кеңеюін құрайтын иіліс орын алады. Осы қабырғада ор әлдқайда терең әрі кең, әсті ордың осы бөлігі біліктердің сыртқы периметрінің айналассында жағалауда өзеннің алқабымен немесе ескі жырамен пайда болоған. Біліктердің сыртқы периметрінің айналасындағы ор доғалданған бұрыштармен, алайда айқын көрсетілегн, тізе тәріздес кірістің осы орнындағы құрылғыға байланысты қатты кеңейген және сопақшаланған батыс бұрышпен тікбұрышты бейнеге ие.

Сыртқы ор қалажұртты солтүстік, солтүстік-шығыс және солтүстік-батыс тарапынан қамтиды. Батыс бөлігінде ол өзен аңғарына түйетайлыласады, шығыс бөлігінде қазіргі таңдағы бөгеттің негізінде түйетайласады. Солтүстік бөлікте ор ең жоғарғы тереңдікке жетеді. Осы жерде сыртқы ордың ішкі топырақ үйіндісі барынша үлкен биіктік пен енге жетеді. Ордың тереңдігі мен оның опырылымындағы мұндай опырулар өзен алқабына (аңғарына) қарацғы бағытта шығыс пен батыстан төмендейтін жергілікті жердің тегіс болмауымен ескеріледі.

Қалажұрттың біліктері, орлары мен алаңдарында бұталар қатты өсіп кеткен. Біліктердің ішкі периметрінің алаңының бір бөлігінде қамыс өсіп кеткен. Біліктердің сыртқы периметрінің айналасындағы ордың батыс және солтүстік-батыс бөліктерінде де қамыс қатты өсіп кеткен.