Мекен жайы: Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы, Қуаңдария ауылынан оңтүстікке қарай 69,5 км.

Ақпарат қосылу\жаңартылу күні: 26.07.2017

Құжаттама: жүктеп алу

Жалпы ақпарат:

Тарихы: Баланды ІІ кесенесі сақ мәдениетінің ескерткіші. Қазақстанда сақтар мәдениеті қоғамның таңдаулы адамдар мен патшаларға тән жерлеу ескерткіштері – обалар негізінде ғана зерттеліп келді. Сақтар көшпенді халық болды деген пікір ұзақ бойы басым болып келді. Зерттеу барысында мал шаруашылығымен қатар олар үшін отырықшылық пен егіншіліктің де қалыпты өмір салты болғаны анықталды. Осы орайда Сыр өңірін мекендеген сақтарда отырықшы мәдениетті қалыптастырған. Қалашықтар мен ғимараттар салған. Солардың бірегейі сәулет өнері ескерткіші Баланды күмбезді кесенесі Қазақстан бойынша баламасы жоқ тарихи нысан және ежелгі дәуірдегі Орта Азияның сәулет өнерінде күмбезбен жабылған алғашқы құрылыс. Кесененің ғұрыптық маңызы болғандықтан ғибадатхана болғаны байқалады. Мұнда жерлеу рәсімдерімен қоса, құдайға табынушылықтың арнайы салт-жоралғылар өткізген. Осындай күмбезді құрылыстар Орта Азия мен Қазақстанда кешегі күнге дейін болған. Қазіргі күмбездердің барлық элементтері Баланды ІІ кездеседі. Әйгілі Рим империясында күмбезді құрылыстар б.з.д. І ғасырда пайда болса, Баланды кесенесін б.з.д. ІҮ-ІІ ғ.ғ. Рим империясының пайда болуына дейін екі-үш ғасыр бұрын апасиак сақтары салған.

Сипаттамасы: Ескерткіш Жаңадария өзені арнасының батысында кең алқаптың орталығында орналасқан. Баланды ІІ (Бұланды) жерлеу құрылысы дөңгелек болып келеді, диаметрі шамамен 16 м.. Кесене қабырғалары қазіргі тақырлар деңгейінен 4,5 м. биіктікте орналасқан. Қырларды қалыптастыратын сүйірленген үш бұрышты 25 қалақшалармен өңделген төмен цилиндр болып табылады. Құрылысқа кіретін есігі оның оңтүстік бөлігінде орналасқан және аркалы қуысы бар портал ретінде безендірілген. Дәл осындай қуыстар ішінде орналасқан жеке камераларды бір-бірімен жалғастырады. Ғимараттың орталық бөлігінде диаметрі 5,5 м күмбезбен жабылған және оның шыңы қираған дөңгелек бөлме орналасқан. Сақталынған биіктікте күмбез жалған болып табылады, өйткені кірпіштердің жоғарғы бөлігі төменгі бөлігінің үстінен қалыптасқан. Іргетасында біршама еңіс тұрғызылған кірпіш қабырғаларға тіреліп тұр: іргетасындағы қабырға қалыңдығы 160-165 см., еденнен 1,5 м. биіктіктегі күмбез басталатын жердегі қалыңдық – 125 см. Қабырғалар да күмбез тәрізді саман жақпасымен қапталған. Дөңгелек бөлменің едені жер болып табылады. 2012 жылы кесенеге консервациялық жұмыстар жүргізілді. Кесене «Қазақстанның киелі жерлері географиясы» жобасы аясында «Өңірлік қасиетті нысандар» тізіміне және Қызылорда облысы бойынша тарих және мәдениет ескерткіштерінің 3D форматтағы интерактивті (www.virtualmap.xyz) картасына енгізілген.